Phân tích kinh nghiệm thẩm mỹ qua lăng kính triết học và mỹ học cận đại ...

Mỹ học, một ngành khoa học thuộc Triết học, đặt ra nhiệm vụ trọng tâm là nghiên cứu và phân tích những trải nghiệm thẩm mỹ của con người. Để hiểu rõ vai trò của Triết học cận đại trong việc phân tích kinh nghiệm thẩm mỹ, ta cần ngược dòng lịch sử, tìm về nguồn cội của cả hai lĩnh vực này. Triết học cận đại, bắt đầu từ thời đại của Hume (1711 - 1776) và Kant (1724 - 1804), nổi bật với xu hướng thiên về Tri thức luận. Vấn đề then chốt của Tri thức luận là: "Làm thế nào con người nhận thức được sự tồn tại của vạn vật trong vũ trụ?". Chính từ vấn đề này, các triết gia cận đại đặc biệt quan tâm đến hoạt động tâm lý, hay quá trình nhận thức của Tâm thức đối với sự vật. Có ba phương thức để nhận biết thế giới. Theo phân tích của các nhà tư tưởng cận đại, đối với một sự vật, con người có thể nhận thức bằng ba phương thức Tri thức: - Trực giác (Intuition): Là phương thức "Tri" đơn giản và nguyên thủy nhất, dựa trên sự cảm nhận trực tiếp của giác quan. - Tri giác (Perception): Là sự nhận thức có hệ thống và phức tạp hơn trực giác, kết hợp thông tin từ giác quan với kinh nghiệm và kiến thức sẵn có. - Khái niệm (Conception): Là hình thức nhận thức cao cấp nhất, trừu tượng hóa sự vật thông qua các khái niệm và định nghĩa logic. Sự phân chia ba phương thức Tri thức này đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích kinh nghiệm thẩm mỹ. Khi tiếp xúc với một tác phẩm nghệ thuật, con người trải qua quá trình nhận thức đa dạng, kết hợp cả ba phương thức Tri thức: Trực giác: Giúp con người cảm nhận trực tiếp vẻ đẹp hình thức, âm thanh, màu sắc,... của tác phẩm. Tri giác: Cho phép con người hiểu nội dung, ý nghĩa, thông điệp mà tác phẩm muốn truyền tải. Khái niệm: Góp phần đánh giá giá trị thẩm mỹ của tác phẩm dựa trên các tiêu chí nghệ thuật, văn hóa và xã hội. Như vậy, Triết học cận đại, với trọng tâm nghiên cứu Tri thức luận, đã cung cấp nền tảng quan trọng để phân tích kinh nghiệm thẩm mỹ một cách khoa học và logic. Nhờ sự phân chia ba phương thức Tri thức, con người có thể hiểu rõ hơn về quá trình tiếp nhận và đánh giá tác phẩm nghệ thuật, từ đó nâng cao trải nghiệm thẩm mỹ của bản thân.